අඩ සඳ හා අටවක ලදිමි................

අත්තම්මාගෙන් ඇසු රසකතා තුලින් මේ කියන්න සුදානම් වෙන්නේ තොටගමුවේ ශ්‍රී රාහුල හිමියන්ගේ කුමාර අවධියෙන් සිදුවුන අප්‍රකට රසවත් සිදුවීම් ටිකකි.සියල්ලටම කළින් කවුද මේ තොටගමුවේ රාහුල හාමුදුරුවෝ කියන්නේ කියල දැනගෙන හිටියොත් හොඳයි නේද?

තොටගමුවේ රාහුල හාමුදුරුවෝ කියන්නේ කෝට්ටේ යුගයේ ලංකාවේ වැඩවාසය කල අතිදක්ෂ යතිවරයාණන් වහන්සේනමක් වන බව අප කවුරුත් දන්නා කරුණකි.උන්වහන්සේ ගිහි කල හැඳින්වුයේ දෙමටානේ ජයබාහු කුමාරයා නමින්ය.වික්‍රමබාහු ඇපාණෝගේත් කීරවැල්ලේ බිසවගේත් එකම පුතුය.කුමාරයා කුමාර සංධියේ පටන්ම ඉගෙනුමට ලැදි විය.වයස 10-12 වෙනකොටම අභිධර්ම පිටකයේ අඩක්ද,සියබස්ලකර,කාව්‍යා දර්ශකය මුළුමනින්ම ද කටපාඩම් විය.නගන තර්ක විතර්කවල ද කෙළවරක් නොමැත.මුන්වහන්සේගේ කේන්ද්‍රය ද ප්‍රබල විය.එහි මහණ වුවත් රජකම් කරන බව සඳහන් වුවාලු.පසුව එය සත්‍ය විය.ඒ පිළිබඳව ද රසකතා අහුරකි :ඩී. අපි පසුව හිමින් සීරුවේ ඒවා රසවිඳිමු :ඩී.කුඩාකලම කීරවැල්ලේ බිසව මියයැමෙන් ද වික්‍රමබාහු ඇපාණෝ කලකිරී මහණ වීමෙන්ද තනි වූ දෙමටානේ කුමරු vi පරාක්‍රමබාහු රජුගේ පුත් තනතුරෙහිලා වැඩෙන්නට විය.කීරවැල්ලේ කුමරිය රජ බිසවගේ අක්කණ්ඩිය වීමද රජුට ගැහැණු දරුවන් පමණක් සිටීමද මෙයට තවත් හේතුවක් විය.දැන් දෙමටානේ කුමාරයා ගැන ඇති පදම් දැනගත්ත බැවින් අපි කතාවට හැරෙමු.

එදා පොහෝ දිනකි.රාජකීයයන්ගේ සිරිත පෝ දිනට උදෙන්ම දළදා සමිඳු වැඳ පුදා ගැනීමයි.එදිනත් සුපුරුදු පරිදි රජවාසල ඇත්තෝ දළදා සමිඳු වැඳ පුදා එන අතරමග දෙමටානේ කුමාරයා සුළු මවගෙන් අවසර ගෙන තමන් පෙ‍ර දා හදාළ පොතක ඉතිරිය කියවීමට විදාගම මෛත්‍රී හිමියන්ගේ ආරාමයේ රැඳුනි.

බැහැර පන්සලක ඇබිත්ත කොලුවෙක් විදාගම හාමුදුරුවන්ට දාන උපකරණ භාර දීමට පැමිණෙන්නේ ඔය අතරදීය :).හිමියන් නැති බව දැන ,ගෙන ආ දේවල් කනප්පුව මත තබා පුස්කොළ කැබැල්ලක් කුමාරයා අත තැබීය.එහි ලියා තිබුණේ......

"පුරසඳ සහ දසවක එවමි ,

පිළිගනු මැනවි. " යනුවෙනි.

ඇබිත්ත කොලුවාට මදක් රැඳෙන්නට උපදෙස් දී කුමාරයා ගෙනා දේවල් පිරික්සන්නට විය.කෙසෙල් ගෙඩි 8ක ඇවරියකුත් මී කිරි හට්ටියකින් අඩකුත් එහි විය.මදක් කල්පනා කොට කුමරු මදහසක් පා වීදාගම නා හිමියන් වැඩමකරන තෙක් නොසිට කොලුවාට පුස්කොළ කැබැල්ලක යමක් ලියා දී ඇබිත්ත කොලුවා පිටත්කර තමන් මාලිගාවට ගියේය.එහි ලියා තිබුණේ,

"අඩ සඳ හා අටවක ලැබිණි ,

පින් දෙමින් භාර ගතිමි." යනුවෙනි.

එදින හවස් වරුවේ වීදාගම හිමියන් විවේක සුවයෙන් පසුවෙද්දී උන්වහන්සේ වෙත අඬා ගෙනා වැඳ වැටෙමින් පැමිණෙන කොලුවෙකි.විදාගම හිමියන්ට ගෙනා ආ කිරිහට්ටියකින් භාගයකුත් කෙසෙල් ගෙඩි 10න් 2කුත් මගදී හොරා කෑමට සමාවදෙන මෙන් මරලතෝනි ගසමින් අඬයි.වීදාගම හිමියන්ට මෙය මහත් ප්‍රේහෙලිකාවකි .

"තෝ මගදී හොරා කෑ බව ලොකු හාමුදුරුවෝ දන්නේ කොහොමද ?" හිමි ඇසුවේ ය.

"මම මේවා ගෙනෙද්දී මෙතන හිටි කුමාරයට ඔන්න ඔය කනප්පුව උඩ තියන ලොකු හාමුදුරුවෝ දුන්න පුස්කොළ කැබැල්ල දුන්න.එක කියවල කුමාරයා මට මෙන්න මේ පුස්කොළ කැබැල්ල දුන්න ලොකු හා මුදුරුවන්ට දෙන්න කියල.මම එක ගෙනිහින් ලොකු හාමුදුරුවන්ට දුන්න.ඔන්න ඔච්චරයි හාමුදුරුවනේ සිද්ද උනේ.එක දැකපු ලොකු හාමුදුරුවෝ මට නොසහෙන්න තලලා ගිහින් වීදාගම හාමුදුරුවන්ගෙන් සමාව ඉල්ලගෙන වර කිව්වා."යනුවෙන් ඇබිත්තයා පැවසුවේ ය.

පුස්කොළ දෙකම ගෙන බැලු වීදාගම හිමියන්ට කාරණය වැටහී මුවට සිනහවක් නැගිණි.කුමරුගේ තැනට සුදුසු නුවණ හා බුද්ධි මහිමය ගැන උන්වහන්සේ සතුටට පත්විය.(පුස්කොළ 2හි තිබ්බ දේ ඔයගොල්ලොන්ටත් වැටහෙන්න ඇතැයි සිතමි ;) :ඩී .)

අපි කවුරුත් පොඩි කාලේ අහපු කවියක් තමයි මේ,

" මා වැනි බිළින් දා

වර වර ළඟට කැන් දා

දුක් සැප කුමන් දා

අසන නිරීඳෝ වෙන කොයින් දා ?"

මේක කිව්වේ කවුද කියල දන්නව ද ?ඒක කිව්වෙත් දෙමටානේ කුමාරයම තමයි.ජයබාහු කුමාරයා ළදරු වියේ සිටියදී දෙමටානට ගිය පරාක්‍රමබාහු රජතුමා කීරවැල්ලේ කුමරිය හමුවී අසල සිටි කුමාරයාගෙන් ද සුවදුක් විමසා ඇත.කුමාරයාගේ පිළිතුර වූ කදිම සිව්පදය තමයි ඒ.....:ඩී

ජයබාහු කුමාරයා ගැන තවත් රසකතා ගොන්නකි.ඒවා රස විඳින්න ඉදිරි ලිපියකින් හමුවෙමු.

(කතාව ගැන ඔබේ අදහස් පහතින් සටහන් කරන්නේ නම් ස්තුතිවන්ත වෙමි.)

ජන සාහිත්‍යයේ අප නොදුටු ඇතුළාන්තය..................

ලාංකික අපට නම් ජන සාහිත්‍යය,ජන කතාව පුංචි සංධියේ පටන්ම සමීප වන්නකි.අත්තම්මාගේ උකුළේ ඉඳගෙන තාලෙට පැද්දෙමින් "අන්දරේ සීනි කෑ හැටි,වැල කෑ පබිලා,දුටුගැමුණු කුමාරයා යුද්ධ කල හැටි,ගෝඨයිම්බර මහසෝන් සටන,නීල මහා යෝධයා වැලි මිරිකා වතුර ගත් හැටි" යනාදී කතා ඇසු හැටි තාමත් මතකය.ඒ අප කුඩා කාලයේ සිටම ජනකතාවේ මිහිර විඳි අයුරු ය.වීරයන්ගෙන්ද,දුෂ්ටයන්ගෙන්ද,ශාන්තුවරයන්ගෙන්ද විටින් විට පොහොසත් වූ ජන සාහිත්‍යය සමාජයට සදුපදේශ ලබා දෙන ප්‍රධාන මාධ්‍යයක් විය.මෙම ජනකතා ඉදිරි පරම්පරවන් සඳහා දායාද කිරීමෙහිලා වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරන ලද්දේ පවුල් වල සිටින වයසින් මුහුකුරා ගොස් සිටි සාමාජිකයන් වන අත්තම්මා සහ සියා ය.බහුතරයක් ජනකතා හුදු අතිශයෝක්තියක් ම පමණකැයි සිතා බොහෝ පිරිස් ඒවා අවඥාවෙන් බැහැර කරන ලදී.එහෙත් කුඩා අපට නම් ඒවා වින්දනීය ලෝකම විය.එළාර දුටුගැමුණු සටන,උන්මාද චිත්‍රාවන්ගේ රුපශ්‍රියේ විභූතිය සිත්හි මැවෙන්නට විය.සිගිරිය වූ කලී දැන් නටබුන් ගොඩක් පමණක් වුවද කුඩා කල මට එය සව්සිරියෙන් සපිරි රාජධානියක් විය.රජ මාලිගයේ මහේශාක්‍ය බව,සිංහ සෝපානයේ ඔබමොබ මනැසින් දිව ගිය අයුරු,කුට මස්තකයෙහි පොකුණුවලින් මනැසින් දියබුං ගසා නාපු හැටි ,රාවණා රජුගේ දඬුමොනරෙන් රවුමක් ගියපු හැටි ජනකතාව පුංචි අපට කොතරම් සමීප වුවාදැයි මොනවට පැහැදිලි කරත්ද?එය එතරම්ම රසවාහිනියක් විය.අපේකම,අපේ උරුමය සහ සදෙව්ලොව අපාය පිළිබඳ හැඟීම් කුඩාකල සිටම අප පවින් වලකා ජාතිමාමක අදහස්වලින් පෝෂණය කරන්නට විය.වර්තමානයේ සිට එකළ දෙස හැරී බලනා විට අපේ ජිවිත ජනකතා කරුවා විසින් නොදැනෙන සත්‍යයකට ඉබේටම තල්ලු කොට ඇති බවක් හැඟී යයි.එය එතරම්ම ප්‍රබල මාධ්‍යයක් විය.

මා දන්නා පරිදි ලොව විශාලතම සුරංගනා කතා සාහිත්‍යය ඇත්තේ රුසියාවේ ය.ලස්සන වසිලිස්සා ,බබායිගා යකින්න,ඉවාන් කුමාරයා ලාංකික අපටද සමීප ය.මේ මහා සුරංගනා කතා සම්ප්‍රදාය තුල ඔවුන් කරන ලද්දේ රුසියන් ළදරුවා කුඩා කල පටන්ම අරුම පුදුම දේ කරන,පියාඹන තනියම සත්සමුදුරු තරණය කරන මිනිස්සු ,අරුම පුදුම යන්ත්‍රසුත්‍ර වෙත සමීප කරවීමයි.මේ පිළිබඳව සිතන්නන නැඹුරු කරවීමයි.මේ තුලින් ළමයාගේ නිර්මාණශිලිත්වය,උසස් පරිකල්පන හැකියාව ඉබේම දියුණුවන්නට ඉඩහරින ලදී.එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස රුසියානුවෝ පසුකලෙක නව තාක්ෂණය ඇති නවීන යන්ත්‍රසුත්‍ර ලොවට දායාද කල පුරෝගාමීන් විය.අපේ ජන සාහිත්‍යයෙන්ද මේ සා විශාල සංස්කෘතික සේවයක් අප ජන සමාජයට අතීතයේ සිටම සිදුකර ඇත.පව පින වෙන්කරදී යහපත් ජිවන රටාවක් යනු කුමක්ද වෙද හෙද කම්ද කවියෙන් හා කතානුසාරයෙන් සමාජගත කර ඇත.

ජනකතා සාහිත්‍යය මුඛ පරම්පරාගතව පැමිණියද කර්තෘ අඥාත වුවද එය ලිඛිත සාහිත්‍ය සම්ප්‍රදායක් තරමටම එය ප්‍රබල වන්නේ ය."මිනිස් සිතෙහි ස්වරුපය නිරුපණය කිරීමෙහිදී ජනකතාව තරම් ප්‍රබල සාහිත්‍ය මාධ්‍යයක් මෙතෙක් ලොව පහළව නැත " යන්න ජන‌‍ශ්‍රැති විශේෂඥයින්ගේ අදහස ය.මානුෂ පැවැත්මේ සංකීර්ණත්වය පිළිබඳ එහි ව්‍යංගයත් ,ප්‍රකාශන විලාසයත් සාහිත්‍යය නිර්මාණ කෙරෙහි අභාසය සපයන්නක් බව ස්ටිත් තොම්සන් පෙන්වා දෙයි.විද්‍යා තාක්ෂණික මාධ්‍යයන් මගින් මිනිස් ජිවිත කෙරෙහි සිදුකර ඇතිබලපෑම් කොතරම් විචිත්‍ර ද එතරම් විචිත්‍රත්වයක් හා ගැඹුරක් ලෝක සමාජ විෂයෙහි ජනකතාව සිදුකර ඇතැයි යන්න පිළිගත් මතයකි.

ලෝකයේ සෑම රටකටම තම රටට අනන්‍ය වූ ජනකතා සම්ප්‍රදායක් ඇත.බුරුම ජනකතා,සියම් ජනකතා,චීන,ඉන්දියානු හා මොන්ගෝලියානු වශයෙන් අප ද ඒවා රස විඳ ඇත.ජන කතා ,ජන සංගීතය,ජනකවි,ජන නාට්‍ය ආදිය මෙන්ම ජන‌‍ශ්‍රැති ගණයෙහිලා සැලකෙන විවිධ යාතු කර්ම ඇදහිලි විශ්වාස ආදියද ජන සාහිත්‍යයෙන් අප ලද උරුමය වේ.ඒවා එලෙසම අනුකරණය අනපේක්ෂිත අතර ඒ තුළින් හෙළි කරන පුරුෂාර්ථ හා සාරධර්ම අපට වැදගත් වේ.

ඓතිහාසික වෘත්තාන්ත ජන‌‍ශ්‍රැති අතර කැපිපෙනෙන භූමිකාවකි.වසර දෙදහස් පන්සියයකට නොඅඩු ලිඛිත ඉතිහාසයක් මහාවංශය තුළින් අපට දායාද වී ඇත.නමුත් මෙම ජන‌‍ශ්‍රැති තුළින් ඊටත් එහා ගිය ඉතිහාසයක සුන්බුන් අපහට ගෙනහැර දක්වයි.මනු රාජවංශය,හෙළ අසුර රාජවංශය ගැන පවතින ජනකතා ඊට උදාහරණ සපයයි.එපමණක් නොව මහාවංශය තුල නොමැති එහෙත් ඉතා වැදගත් ඓතිහාසික සිද්ධි ආශ්‍රිත තොරතුරු බොහොමයක් කාලයේ වැලිතලාවට නොයට වී තවමත් ශේෂව ජනකතා තුල පවතී.බ්‍රිතාන්‍ය යුගයේදී අපගේ ඉතිහාසය නැවත ලිවීමේදී (1912 දී පමණ කොඩ්රින්ටන් ,බෙල්)ජනකතා තුල වූ ඓතිහාසික තොරතුරු ඉවතලන ලද්දේ ඒවායේ පිළිගත හැකි මට්ටමේ සාක්ෂ්‍යමය වැදගත් කමක් නැතැයි කියමිනි.එහෙයින් අප වර්තමානයේ ඉගෙන ගනු ලබන්නේ පෙරා දෙනු ලැබූ ඉතිහාසයක් පමණි.එහෙයින් ලිඛිත ඉතිහාසයෙන් නොකියවෙන බොහෝ සත්‍ය ඓතිහාසික සිදුවීම් අපෙන් දුරස් වන්නට විය.එය අපගේ ආකල්පමය වෙනසක් ඇතිවීමටද වක්‍රව බලපාන ලදී.ඒ සඳහා පුංචි උදාහරණයක්‌ ගෙනහැර දැක්වීමට කැමැත්තෙමි.ඔබෙන් හෝ වත්මන් පාසැල් සිසුවෙක්ගෙන් "දුටුගැමුණු රජතුමා සහ කාවන්තිස්ස රජතුමා යන දෙදෙනාගෙන් කවුද වඩා වීරයා ?"

කියා ඇසුවිට දෙන පිළිතුර කුමක්ද?එය නිසැකවම දුටුගැමුණු රජතුමා වේ.නමුත් මෙම ප්‍රශ්නයම 1960-1970 වැනි කාලයේ අම්පාර,පානම,අනුරාධපුරය වැනි ගම්බද ප්‍රදේශයක ජිවත් වූ ගොවියෙක්ගෙන් ඇසු විට ඔහු දෙන පිළිතුරෙන් ඔබ පුදුමයට පත්වනු ඇත.ඔහු කියනුයේ කාවන්තිස්ස රජු කියාය.මේ පිළිතුරු 2හි වෙනසට හේතුව ඔහු අපට වඩා ජන කතාවෙන් පෝෂණය වුවෙක් වීමයි.අප පාසැල් අධ්‍යපනයෙන් ඉගෙනගනු ලබන්නේ සීමිත ලිඛිත ඉතිහාසයකි.අද පරපුරට ජන‌‍ශ්‍රැති සම්බන්ධ දැනුම අල්පය.ජනකතා සාහිත්‍යය තුළින් ඉස්මතුවන කාවන්තිස්ස රජුගේ දුර දක්නා නුවණ ,අප්‍රතිහත ධෛර්යය ,සැලසුම් සහගත බව ,ආදරය ,සෙනෙහස ,කරුණාව ,ඉවසීම වැනි ගුණාංග බොහොමයකි.හෙතෙම තම පුතුට යුද්ධ කිරීමට අවශ්‍ය පසුබිම සකස් කරනලද්දේ පුතු ඉපදීමටත් ප්‍රථම සිටය.කෙත්වතු අස්වද්දවා අටුකොටු පුරවා ,අවි ආයුධ කම්හල් පිහිටුවා,ඉලංගම් මඩු අලුතින් අරඹා ,දක්ෂ ශක්තිමත් තරුණයන් සේනාවන්ට බඳවා ගනිමින් සේනා සංවිධානය කරමින් පෙරසිට ම තම පුත් ගැමුණු කුමාරයට එළාරට එරෙහිව යුද්ධ කිරීමට අවශ්‍ය වපසරිය ක්‍රමානුකුලව දුරදිග බලා දීර්ඝ කාලයක සිටම සැලසුම් කරන ලද්දේ ය.ගැමුණු කුමරු නිසි වයසට එත්ම යුද්ධයට සියල්ල සුදානම්ය.මෙසේ බලනා විට ඇත්තෙන්ම කාවන්තිස්ස පියරජු කෙතරම් වීරයෙක්ද යන්න මොනවට පැහැදිලි කරයි.මෙවැනි බොහෝ කරුණු අප අතරින් වියැකෙමින් පවතී.මේ එක උදාහරණයක්‌ පමණි.

මහාවංශය ,දීපවංශය,ථුපවංශය ,ධාතුවංශය ,රසවාහිනිය ආදී අපේ වංශකතා මෙන්ම වෙනත් ඓතිහාසික හා අර්ධ ඓතිහාසිකකෘතිවල වුවද ජනකතාවේ බිජ අවස්ථා දැකිය හැකිය.මේසා වටිනා ජන කතා සාහිත්‍යය පිළිබඳ අප මදක් හෝ දැනුවත්ව සිටීම එම සාහිත්‍යයේ පැවැත්මට පොඩි හෝ තල්ලුවක් විය හැකි ය.

අත්තම්මාගෙන් ඇසු රස කතා තුළින් ඉදිරි ලිපියකින් හමුවෙමු.....................

(ලිපිය සම්බන්ද ඔබේ අදහස් පහතින් සටහන් කරන්නේ නම් ස්තුතිවන්ත වෙමි.)

බදුල්ලට ගිය දුම්රිය සවාරිය..........

කලක පටන් සිත් තුළ නළියමින් පැවති කඳුකරය පැත්තේ රවුමක් ගැසීමේ ආශාව පසුගිය සතියේ මල් ඵල ගැන්විණි.මේ සටහන ඒ පිළිබඳවයි.

අප නව දෙනෙක් ගුරුදා උදේ පාන්දර පොඩිමැණිකේ දුම්රියෙන් බදුල්ල බලා පිටත් විය.නවය නපුරු වුවද අපට නම් එය වාසනාව ගෙනදුණි.:ඩි :ඩි .දුම්රිය සේවයේ වූ අකාර්යක්ෂමතා

නිසා අපට සුළු සුළු අකරතැබ්බයන්ට මුහුණ පෑමට සිදු විය.නමුත් සමස්තයක් ලෙස ගත විට එය විනෝද බර එකක් විය.

පාන්දර 4 සිට කොටුව දුම්රිය පොළේ රැඳී සිට 5ට පමණ පැමිණි දුම්රියට අපි ගොඩ වුනේ රිසිසේ යෑමට දෙවන පන්තියේ එකළඟ අසුන් කිහිපයක් අල්වා ගැනීමටය.එහෙත් මහත් අභාග්‍යයකි.දුම්රිය පරිපාලන නිලධාරීන්ගේ ස්ථානෝචිත ක්‍රියාකලාපයන් නිසා පොඩිමැණිකේ දුම්රියේ දෙවැනි පන්තියේ මැදිරි යොදා තිබුනේ 2කි.:ඩි :ඩි.දෙවැනි පන්තියේ ප්‍රවේශ පත්‍ර ලබා තිබු මගීන් මැදිරි 4 කට සෑහෙන පරිදි සිටියද කුමක් කරන්නද?ඔවුන් සියල්ලටම සිදු වුයේ වැඩිපුර මුදල් ගෙවා අවසානයේ 3 වෙනි පන්තියේ යාමටය.මෙය දුම්රිය සේවයේ ගුණාත්මක භාවයට එල්ලවූ තද බල පහරකි.අපටද කරන්නට දෙයක් නුහුයෙන් අපිද 3 වෙනි පන්තියේ මැදිරියකට සේන්දු වී හරිබරි ගැසී වාඩි වීමු.මෙම දුම්රියේ 3 වෙනි පන්තියේ මැදිරිද තිබුනේ 4 ක් හෝ 5ක් පමණි.:ඩි :ඩි.මෙය වචනයේ පරිසමාප්ත අර්ථයෙන්ම පොඩිම පොඩි මැණිකේ කෙනෙක් විය. :ඩි .දුම්රිය බලධාරීන් මිට වඩා වගකීමෙන් කටයුතු කරන්නේ නම් මැනවි යැයි අපට සිතුණි.මන්ද කොළඹ - බදුල්ල දුම්රිය ගමනට අවම වශයෙන් පැය 10 කට වඩා ගත වේ.මෙවැනි දිගු ගමනක යෙදෙන මගීන්ට සැප පහසුව,සනීපාරක්ෂාව අත්‍යවශ්‍යයි.එය ගෙවන ප්‍රවේශ පත්‍ර මිලට සරිලන පරිදි සැපයිය යුතුය.නමුත් මෙම දුම්රියේ පැවති ජල පහසුකම්,වැසිකිලි පහසුකම් දියුණු ජන කොට්ටාශයකට කිසිසේත් ගැලපෙන්නේ ද ප්‍රමාණවත් වන්නේ ද නැත.නවීන පහසුකම් වලින් යුතු තව මැදිරි කිහිපයක් වත් මෙම දුම්රියට එක්කරන්නේ නම් එය දුම්රිය සේවයේ උන්නතියට හේතුවනු නොඅනුමානයි.

කෙමෙන් කෙමෙන් දුම්රිය ඇදීයත්ම තැනිතලා මිටියාවත් අපට සමුදෙන්නට විය.ඒ වෙනුවට අපි පිළිගැනීමට අභිමුව පැමිණියේ අහස සිඹින ගිරි කඳුරුය.දේශගුණ විවිධත්වය මැනවින් කියාපාන ක්‍රාන්ති කලාපද පසුකරමින් ඇදුන දුම්රිය ගමන අහ්ලාදජනක විය.ගත දැවටෙන සීත සුළඟ,සෞම්‍ය වටපිටාව මනෝරම්‍ය විය.මේ සියල්ල පරදන අප සගයන්ගේ සුමියුරු ගී නාදය වඩාත් නන්දනීය විය.දුම්රිය හඬ පරදන කෞශාන්ගේ හා ගලේ අයියගේ බොංගෝ වාදනය දුම්රිය මැදිරියේ සිටි මගීහු එකම රිද්මයකට අනුගත කරවන ලදී.ගමන මද දුරක් යන විට මැදිරියේ උන් මගීහු සියල්ලෝම අපේ ගී රාවයට අත්වැල් අල්ලන්නට වුහ.ඒ අතර මැදිරියේ උන් ගිටාරයක්‌ අතින් ගත් අයියා කෙනෙකුද අපේ සින්දු වලින් ඔද වැඩි ගිටාරය වයමින් අප සමග එක් විය.එය පුරා පැය 3 ක් තිස්සේ නන්දනිය පැදුරු සාජ්ජයක සිරි ගති.සැබවින්ම එය ආනන්දජනක ඇරඹුමක් ම විය.

අපට දහවල් පාතරාසය මතක් වන්නටවුයේ කුසගිනි දැනෙන්නට වූ විටය.සවස 4 දක්වා ගමන දික්වන බැවින් දුම්රිය ආපනශාලාව අප පිහිටට සිටි එකම හිතවතා විය.අහෝ!!!ඛේදයකි.නැවත වරක් දුම්රිය පරිපාලනයේ අකාර්යක්ෂමතාවය මතුව එයි.මෙහි පැවති ආපනශාලාව දීර්ඝ ගමනකට කිසිසේත් උචිත එකක් නොවිය.එහි ආහාරපාන තිබුනේ සීමිත ප්‍රමාණයකි.ඒවා පිරිසිදු බවින් තොර මෙන්ම මිලෙන්ද අධික විය.මෙය මහත් ලජ්ජා සහගත සුරා කෑමකි.දෙස් විදෙස් සංචාරකයන් විශාල පිරිසක් සිටි මේ දුම්රියේ ,දුම්රිය බලධාරීන් ඔවුනට අවශ්‍ය අවම පහසුකම්වත් සලසා තිබුනේ නැත.ප්‍රවේශ පත් මුදල් වලට නිකුත් කරන විට අයකරගන්නා මුදලට සරිලන ලෙස පහසුකම් සැපයීමට දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුව බැඳී නොසිටින්නේද?රුහුණු කුමාරිය මෙන්ම පොඩි මැණිකේට ද හැඩ වැඩ දමා ඔසරියක් අන්දවා ගන්නේ නම් දුම්රිය දෙපාර්තමේන්තුවට ඉන් ඉමහත් ලාභයක් ලැබිය හැකි වනු නොඅනුමානය.මෙවැනි අඩුපාඩු මගහරවා ගැනීම රටේ සංවර්ධනයට ද එක් පසෙකින් දායක වේ.

මෙසේ පුරා පැය 10 කට අධික කාලයක් සොබාසිරි විඳිමින් යෙදී දුම්රිය ගමන සවස 4.30 ට බදුල්ල දුම්රිය ස්ථානයෙන් අවසන් විය.

(දුන්හිඳට ගිය සවාරිය පිළිබඳව ඊළඟ ලිපියෙන් හමුවෙමු..........)

කෙටි කතාව කියන්නේ මොකක්ද?

අපට ලැබුණ දිගු නිවාඩුව නිසා කාලය ගෙවා දැමීමේ අදහසින් පතපොත කියවීමටතිබුන නැඹුරුව වැඩිවීම මේ ලිපියේ නිමිත්ත විය.ලඟදි කියවන්නට ලැබුණ පෙර අපර දෙදිග කෙටි කතා සමුහයක් නිසා කෙටිකතාව යනු කුමක්දැයි විමසා බැලීමට සිත් විය.මොකද අද බහුතරයක් පිරිස පොත් කියවනුයේ කියවන්නම් වාලේය.කෙටිකතාව සහ නවකතාව අතර වෙනස ,ඒවායේ ව්‍යුහය ගැන නිසි අවබෝදයක් නොමැත.එසේනම් කෙටිකතාවක් කියන්නේ මොකක්දැයි කියා අපි විමසා බලමු.

ශ්‍රී ලාංකික අපිට නම් කෙටිකතාව කියූ සැණින් ඊළඟට සිතට නැගෙන හුරුපුරුදු නම් කිහිපයක් නම් මාර්ටින් වික්‍රමසිංහ,ජි.බි.සේනානායක,කේ.ජයතිලක,ගුණදාස අමරසේකර,මඩවල.s.රත්නායක,ඩබ්ලිව්.ඒ.සිල්වා ය.මන්ද ඔවුන්ගේ නිර්මාණ එතරම්ම ලාංකික සාහිත්‍යයට සමීප නිසාවෙනි.වික්‍රමසිංහයන්ගේ ගැහැණිය(1924),මගුල් කෑම හා වෙනත් චරිතාදර්ශ කතා,පවුකාරයාට ගල්ගැසිම(1936),බිල්ල සහ අපුරු මුහුණ(1945),මගේ කතාව,වහල්ලු.ජි.බී.සේනානායකයන්ගේ දුප්පතුන් නැති ලෝකය(1945),පළිගැනීම(1946),මිතුරිය(1961),ගමන(1983)ද කේ.ඩි.පි.වික්‍රමසිංහගේ විවාහය,රසවිඳීම,පණිවිඩය,තරු එලිය ද ඩබ්ලිව්.ඒ.සිල්වාගේ දෙයියන්ගේ රටේ සහ තවත් කතා,ජෙනීගේ කතාව හා තවත් කෙටිකතා,ලේන්සුව හා තවත් කතා ශ්‍රී ලාංකික කෙටි කතා සඳහා උදාහරණ වේ.

එලෙසම නුතන විශ්ව කෙටිකතාවේ පුරෝගාමීන ලෙස 19 වන සියවසේ එඩ්ගා ඇලන් පෝ (1809-1849),රුසියාවේ ඇලෙක්සැන්ඩර් පුෂ්කින්(1991-1837)සඳහන් කල හැකිය.ඉන්පසු එළඹෙනුයේ රුසියානු නව සම්ප්‍රදායේ පුරෝගාමිය වූ නිකොලයි ගොගොල්ගේ සමයයි.දොස්තෝවොස්කි නම් රුසියානු මහා නවකතා කරු "අපි සියල්ලෝම ගොගොල්ගේ හිම කබායෙන් උපන්නෙමු"යයි කීම තුලින් ගොගොල්ගේ මැදිහත්වීමේ තරම අපට ගම්‍ය වේ.ඇමරිකාවේ වොෂින්ටන් අර්වින්,නැතනියෙල් හෝතොන්,හර්මන් මෙල්විල් ආරම්භයේදී කෙටි කතාවේ වර්දනයට දායක වුවෝය.ජර්මනියේ ජොහාන් වොල්ෆ්ගන්ග් වොන් ගතේ,ප්‍රංශයේ මාගරිට් කුමරිය,පීරු රටේ රිච්දෝ පැල්මා,ගෝතමාලාවේ රැපායෙල් කෙටිකතා කලාව තුල පතාක යෝදයන් වුහ.ගී ද මෝපසාන්ගේ මාලය(The Necklace),ගොවිපලේ දැරියකගේ කතාව (The Story of a farm),ලණු කැබැල්ල(The Piece of String) අපට හුරුපුරුදු උසස් බටහිර කෙටිකතා ය.තවද ගොගොල්ගේ හිම කබාය(Overcoat),පිස්සෙකුගේ දිනපොත(The diary of a madman),චෙකොෆ්ගේ හයේ වාට්ටුව(Ward no 6),ගුසෙෆ්(Ggoussiev) පරසිඳු කෙටි කතාවන්ය.

කෙටිකතා කරුවන් හා කෙටිකතා පිලිබඳ දීර්ඝ විස්තර අනවශ්‍ය යැයි සිතමු.අපි පසු දිනක කෙටිකතාවේ ඉතිහාසය හා විකාශනය පිළිබඳව වෙනත් ලිපියකින් විමසා බලමු.මෙලෙස පෙරාපර දෙදිග කෙටිකතා කරුවන් හා ඔවුන්ගේ නිර්මාණ පිලිබඳ මතක කර දෙන ලද්දේ ඒවා රස විද ඇත්නම් නැවත ආවර්ජනය වීම උදෙසාය.

කෙටි කතාව යන නමෙහි "කෙටි" යන පදයෙන්ම කෙටිබව ගම්‍ය වේ.එනම් කෙටි කතාවක තිබිය යුතු ප්‍රධාන ලක්ෂණය වන්නේ කෙටි බවයි.කෙටි වූ කතාව කෙටි කතාව ලෙස නිර්වචනය කල හැකිය.කතාවක් කෙටි වූ පමණින්ම එය කෙටි කතාවක් වන්නේ නැත.මන්ද කෙටි බව යන්න කෙටි කතාවක් වීමට ප්‍රමාණවත් මිනුම් දණ්ඩක් නොවන හෙයිනි.කෙටි කතාවකට ඒකීය ධාරාණාවක් නැති නම් කේවල ඵලාප්තියක් තිබිය යුතුය.එනම් කෙටි කතාව ප්‍රධාන වශයෙන් කිසියම් ප්‍රස්තුත කරුණක් මුලික කර ලියවුණු ,වැල්වටාරම් වලින් බැහැර වුණු ඒකීය භාවයෙන් යුත් කතා විශේෂයක් බව කිව හැකිය.මෙය තව දුරටත් විස්තර කරන්නේ නම් ඒකීය ධාරණාවෙන් යුත් කෙටි ගද්‍ය අඛ්‍යානය කෙටිකතාවයි.එක් ප්‍රබල චරිතාන්ශුවක් හෝ ප්‍රබල සිද්ධියක් හෝ අවධානයට ගනිමින් ඒවාට රාශිභූත වූ ඒකීයත්වයක් ලෙස ඒකීය ධාරණාව හැඳින්විය හැකිය. ඒකීය ධාරණාව(Unity of Impression) කෙටි කතාවක තිබිය යුතු මුලික අංගයන් ලෙස බහුතර විචාරකයන් පෙන්වා තිබේ.

කෙටි කතාවක් යන්න කුමක්දැයි තේරුම ගැනීමට අපිට "ජෝසෆ් බර්ග් එසන්වින්ගේ" අර්ථ දැක්වීම වැදගත්ය.ඔහුට අනුව කෙටි කතාවක මුලික ලක්ෂණ 7 කි.

1. සංග්‍රහ වන සිද්ධි අතුරෙන් ඒ හැමෙකක්ම අභිබවා යන ප්‍රබල සිද්ධියක් තිබීම.
2. ඉස්මතුවී තිබෙන එක් ප්‍රධාන චරිතයක් සිටීම.
3. සත්‍ය කතාවක් නොව කල්පිත කතාවක් වීම.
4. කතා වින්‍යාසයක් තිබීම.
5. විස්තීරණත්වයෙන් තොර වීම.
6. සංවිධානාත්මක වීම.
7. ඒකීය ධාරණාවක් තිබීම.

ඔහුගේ නිර්වචනය වන්නේ,

"කෙටි කතාව වූ කලි අනෙක් සියලු සිද්ධීන් අභිබවා සිටින එක් ප්‍රබල සිද්ධියක් ඉස්මතු වී පෙනෙන එක් ප්‍රධාන චරිතයක් අනාවරණය කරන්නා වුද,මනා අවයව සංවිධානයක් ඇත්තා වුද,ඒකීය ධාරණාවකින් යුක්තවුද කෙටි කල්පිත ආඛ්‍යානයකි"

මෙහිදී මුලික වන්නේ සියල්ල අභිබවයන සේ එක් ප්‍රබල සිද්ධියක් එනම් ඒකීය ධාරණාවක් පැවතීමයි.යථාර්තයෙන් උකහාගත් යම් ප්‍රමාණයක් සහ සිතුවිලි තුල ගොනු වූ යම් දෙයක් සංයෝග කර වඩා සාර්ථක කල්පිතයක් බිහි කරගත හැකිය.එය පරිකල්පනයකි.තවද ප්‍රබල කහ වින්‍යාසයක් තිබිය යුතුය.පාටක ආකර්ෂණය කෙරෙහි කතා වින්‍යාසය තදින්ම බලපායි.එලෙසම කෙටි කතාව අනවශ්‍ය ලෙස දික් නොවිය යුතුය.එනම් විස්තීරණත්වයෙන් තොර විය යුතුය.කෙටි කතාව සංක්ෂිප්ත විය යුතුය.අනවශ්‍ය විස්තර,සිද්ධීන්ගෙන් තොර විය යුතුය.කාලය හා අවකාශයට අනුව ගැලප ගැනීම සහ කතා අවයව යථා පරිදි ගැලප ගැනීම සංවිධානාත්මක වීම යන්නෙන් අදහස් කෙරෙයි.

කෙටි කතාවක් රසවිඳීම,ලිවිම,හඳුනා ගැනීම හෝ විචාරයේදීත් එහි දෘෂ්ටි කෝණය ප්‍රධාන මෙහෙවරක් ඉටු කරයි.දෘෂ්ටි කෝණය ප්‍රධාන වශයෙන් කොටස් දෙකකට බෙදිය හැකිය.

1. උත්තම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණය.
2. ප්‍රථම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණය.

උත්තම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණයෙන් කතාව ඉදිරිපත් කරනුයේ "මම" විසිණි.අප කවුරුත් හොඳින් දන්නා උදාහරණයක්‌ නම් ජි.බී.සේනානායකයන්ගේ "නිධානය" කෙටි කතාවයි.මෙහි බිරිඳ සහ මම ප්‍රධාන චරිත වේ.මෙහි මුළු කතාවම කියන ප්‍රධාන චරිතය "මම" වේ.එමගින් ඔහුගේ සිතට එන කරුණු හා හැඟීම වඩාත් උළුප්පා දැක්වීමට හැකිවී තිබේ.

ප්‍රථම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණය යනු ඔහු හෝ කෙනෙක් විසින් කතාව ඉදිරිපත් කිරීමයි.ගුණදාස අමරසේකරයන්ගේ රතුරෝස මල කෙටිකතා පොතේ "බයිසිකලය" ඊට කදිම උදාහරණයකි.එහි කතානායකයා සියදොරිස් ය.ප්‍රථම පුරුෂ දෘෂ්ටිකෝණය උත්තම පුරුෂ දෘෂ්ටි කෝණයට වඩා පුළුල් අවස්ථා නිරුපන දැක්වීමට යොදා ගනී.ලේඛකයාගේ අධිකාරිත්වයෙන් තොරව කතාව ඉදිරිපත් කිරීමක් ලෙසද සැලකිය හැකිය.මීට අමතරව සර්වවේදී දෘෂ්ටි කෝණය හා නාට්‍යමය දෘෂ්ටි කෝණය යනුවෙන් තවත් දෙවර්ගයක් ඇත.දැන් දෘෂ්ටි කෝණය යනු කුමක්දැයි පැහැදිලි යැයි සිතමු.ඇත්තෙන්ම දෘෂ්ටි කෝණය (The point of View)යනු ලේඛකයා කතාව පාටකයා හමුවට ගෙන එන්නේ කා ලවා දැයි යන්න වේ.මහාචාර්ය විමල් දිසානායකයන්ට අනුව එය "සිය අත්දැකීම් නිරුපණය කිරීම පිණිස රචකයා විසින් තොර ගනු ලැබ ඇති මාර්ගය"වේ.

කෙටිකතාවක භාෂාව පරිහරණයද වැදගත් තැනක ගනී.රචකයා තම අත්දැකීම් කියවන්නාට තේරුම ගැනීමට නම් විධිමත් භාෂාවක් යොදාගත යුතුය.එහිදී ව්‍යාකරණ මැනවින් රැකීම පමණක් නොව එහි භාවාත්මක බව ගැනද සැලකිලිමත් විය යුතුය.කතාව තුල ඇති ජීව ගුණය පවත්වාගෙන යාමට හා පරිශීලකයාට එය ඒත්තු ගැන්වීමට ඒ ඒ චරිතයට අනුව බස හැසිර වීම,හාස්‍ය රසය,උත්ප්‍රාසය දනවන උපමා රුපකාර්ථ යොදමින් කතාකරණය කල යුතුය.

කෙටිකතාව කියවා හමාර කර මෙම කරුණු ගැනද අවධානය යොමු කිරීමෙන් එම කෙටි කතාව පිළිබඳ අපට හොඳ අදහසක් ලබා ගත හැකිය.තවත් ලිපියකින් හමුවෙමු............

(ලිපිය පිලිබඳ ඔබේ අදහස් ලබා දෙන්නේ නම් ස්තුතිවන්ත වෙමි. )

"ස" මිහිර වින්දෙමු.......

"ස" ප්‍රසංගය කියූ සැනින් ඔබ අප කාගේත් මතකයට පැමිණෙන්නේ ශ්‍රී ලාංකීය සුභාවිත ගීත කළාවට වින්දනීය මෙහෙවරක් ඉටුකළ වික්ටර් රත්නායක නම් වූ ඒ සොඳුරු ගාන්ධර්වයාගේ නාමයයි.මෙය ඔහුගේ ඒකපුද්ගල ප්‍රසංග මාලාවයි.මෙසේ වික්ටර් රත්නායකයන් හා ස ප්‍රසංගය ගැන සටහනක් තැබීමට සිතුනේ පසුගිය ඉරුදින ජිවිතයේ පළමු වතාවට මටද "ස" මිහිර විඳගැනීමට අවස්ථාවක් ලද හෙයිනි.

"ස" ප්‍රසංගය මේ වනවිට මැදි පසු කලද තවමත් රස නොනැසී ගලා බසින රස ගඟුලකි.පළමු වැනි "ස" ප්‍රසංගය අරඹන ලද්දේ මිට 38 වසරකට ඉහතදීය.ඒ 1973 ජුලි මස 20 වෙනිදා ලුම්බිණි රඟහලේදීය.මේ එක් අකුරේ ප්‍රසංගයට වික්ටර් රත්නායකයන්ගේ හඬට වශී වූ උන්මදනිය ආනන්දයෙන් වෙළුන රසික සමුහයක් රෝද බදින්නට විය.මෙය වැඩිම වාර ගණනක් පැවැත්වුන ඒක පුද්ගල ප්‍රසන්ගයද වන්නේය.මේ ප්‍රසංග මාලාව "ස" යනුවෙන් නම් කරන ලද්දේ චින්තන ජයසේන විසිනි.සැබවින්ම ඔහු සිතු පරිදි සප්තස්වරයේ මුල් ස්වරය වාසනාව ගෙන දෙන්නට විය. මන්ද තවමත් "ස" ප්‍රසංග වාර 1425 ක් පවත්වමින් අඛණ්ඩව තම ගමනේ යෙදෙයි.

"ස" ප්‍රසංගයේ ඉතිහාසය හරිම රසවත්ය.විටෙක එය උන්මාදයක් බවට පත වී ඇත.එයට සාක්ෂි සිළුමිණ පත්‍රයේ මෙම ලිපිය සපයයි.

පුරා හොරා 3ක් තිස්සේ ඔහුගේ ගීත සමුච්චයෙන් අත්විඳි මිහිර මෙතෙකැයි කියා නිම කල නොහැක.ඇත්තෙන්ම එය සුන්දර ,භාවාත්මක අත්දැකීමක් ම විය.වරෙක ඔහුහේ ආමන්ත්‍රණය ප්‍රේමාන්විත විය,උපදෙශාත්මක විය,තවත් වරෙක විරහෙන් ඔද වැඩුණු ශෝකී ප්‍රේමවන්තයෙකුගේ බඳු විය.තුන් කල්හිම ඒක ලෙස පවතින ඔහුගේ ගීත සමුදාය විඳින්නා තුළ සංකල්ප රුප මවමින් සිත සනහාලන ගුණයකින් යුක්ත විය.

තොටුපොළ අයිනේ....,හොඵලු වනපෙත ඇත්තෙන්ම මහද කම්පිත කලා කිවහොත් ම නිවැරදියි.මිනිස් හදවත සන්තානයේ පවතින සියලුම මානුෂික හැඟීම ඔහු සිය ගීත තුලින් මෘදු ලෙස ස්පර්ශ කරමින් අපද එහි කොටස් කරුවෙක් බවට පත්කර ගැනීම සුවිශේෂි වන්නේය.බහුතර ගීත සමුදායක් ප්‍රේමකිර්තිද අල්විස් ගේය පද රචකයාගේ පන්හිඳින් බිහි වී තිබීමද තවත් සුවිශේෂිත්වයක් වන්නේය.සිංහල ගීත සම්ප්‍රදායට නව ආරක් ගෙන දුන් රත්නායකයන්ගේ මේ තනි අකුරේ ප්‍රසංගය එතරම්ම මිහිරි විය.

ලාංකීය රසික සිත් සනහාලමින් තවත් චිරාත් කාලයක් ඔහුගේ ගීත මාධුර්යය සප්තස්වරය හා මුසු කරන්නට අපි වික්ටර් රත්නායක නම් වූ ඒ සොඳුරු කලාකරුවානන්ට දීඝායු පතමු.

වික්ටර් රත්නායකයන්ගේ ගීත මෙතනින් අසන්න.........